Als je iets hebt gekocht, maar het blijkt niet de eigenschappen te bezitten die je ervan mocht verwachten, is sprake van non-conformiteit. In dit artikel zal ik nader ingaan op een specifiek onderdeel daarvan. Namelijk, de onderzoeksplicht van de koper en de tegenhanger ervan, de mededelingsplicht van de verkoper.
Gevolgen non-conformiteit
Zoals toegelicht in mijn eerdere artikel, kan non-conformiteit leiden tot een verplichting voor de verkoper tot:
- aflevering van het ontbrekende;
- herstel van het geleverde product;
- vervanging van het geleverde product;
- ontbinding van de koopovereenkomst;
- schadevergoeding.
Het kan dus vergaande gevolgen hebben. Het is dan ook logisch dat hieraan beperkingen zijn verbonden. Eén van die beperkingen is de onderzoeksplicht van de koper. Het zou immers onredelijk zijn als het voor de koper duidelijk had kunnen zijn dat het gekochte goed niet voldeed, maar hij het toch kocht en vervolgens de verkoper ervoor aanspreekt.
De (logische) tegenhanger van de onderzoeksplicht van de koper, is de mededelingsplicht van de verkoper. Beide zal ik onderstaand bespreken, evenals de verhouding van de beide plichten.
Onderzoeksplicht van de koper
Bij het aangaan van een koopovereenkomst heeft de koper een bepaalde onderzoeksplicht. Dit houdt in dat de koper onderzoek dient te doen naar de eigenschappen van het betreffende goed. De koper mag in het kader van non-conformiteit namelijk alleen de eigenschappen verwachten waarover geen twijfel kon bestaan. Als een koper twijfelt of zou moeten twijfelen over bepaalde eigenschappen, dient hij onderzoek te doen. Deze verplichting kan soms zelfs zo ver gaan dat de koper een deskundige moet inschakelen, zoals bijvoorbeeld bij een bouwkundige keuring bij de koop van een woning of bedrijfsruimte.
Omvang van de onderzoeksplicht
Of er sprake is van een onderzoeksplicht en hoe groot deze is, hangt af van de omstandigheden van het geval. Zo is de onderzoeksplicht van een koper bij de aanschaf van een tweedehands goed groter dan bij de aanschaf van een nieuwe goed. Tweedehands goederen hebben meestal al een zekere gebruiksgeschiedenis. Dit betekent dat het risico op (verborgen) gebreken groter is. De koper kan minder vertrouwen hebben in de kwaliteit en duurzaamheid van tweedehands goederen in vergelijking met nieuwe producten. Tweedehands goederen zijn ook vaak goedkoper dan nieuwe producten, wat een indicatie is dat de kwaliteit mogelijk niet gelijk is aan die van een nieuw product. Daarom wordt van de koper verwacht dat hij of zij beter oplet.
Ook op professionele kopers (bedrijven) rust er een zwaardere onderzoeksplicht dan op particuliere kopers.
Wat is het gevolg van het al dan niet voldoen aan de onderzoeksplicht?
Als een koper onderzoek had moeten doen, maar dit heeft nagelaten, wordt het lastig om een geslaagd beroep te doen op non-conformiteit.
Mededelingsplicht van de verkoper
De onderzoeksplicht van kopers is niet oneindig. Deze wordt begrensd door de medelingsplicht van de verkoper. De mededelingsplicht houdt in dat de verkoper verplicht is om informatie aan de koper te verschaffen over de eigenschappen van het goed, waarvan de verkoper weet of behoort te weten dat die voor de koper van belang zijn. De koper hoeft dus niet alles te vertellen, maar slechts de eigenschappen die voor de koper van belang zijn. Wat daaronder valt, kan verschillen en afhangen van wat de koper zelf heeft verteld over bijvoorbeeld het beoogde gebruik van het goed.
De mededelingsplicht van een verkoper ‘prevaleert’ boven de onderzoeksplicht van de koper. Deze gaat dus voor. Als koper mag je van de mededelingen van de verkoper uitgaan. Als een verkoper inlichtingen (of garanties) verschaft over een eigenschap van het goed, mag je ervan uitgaan dat dit juist is. Dan hoef je hier als koper in principe geen onderzoek meer naar te doen. Andersom geldt echter ook dat de mededelingen van de verkoper juist aanleiding kunnen zijn voor een koper om meer onderzoek te doen.
Wat is het gevolg van het al dan niet voldoen aan de mededelingsplicht?
Als de verkoper zijn mededelingsplicht schendt, dan kan hij in principe niet aan de koper tegenwerpen dat zijn onderzoeksplicht heeft geschonden. De koper kan dan eerder een geslaagd beroep doen op non-conformiteit.
In de praktijk
Het is van belang om voor de aanschaf van een goed stil te staan bij de onderzoeksplicht en dit ook goed te documenteren. Denk daarbij aan vragenlijsten van makelaars, zoals de NVM-vragenlijst. Hierop moet een verkoper veel informatie verschaffen over het registergoed. Als koper mag je op deze informatie vertrouwen. Als later blijkt dat de informatie onjuist was, heeft de verkoper zijn mededelingsplicht geschonden. Althans, kan de verkoper niet aan de koper tegenwerpen dat de koper op dat punt onvoldoende onderzoek heeft gedaan. Andersom geldt ook dat de antwoorden van de verkoper op een dergelijke vragenlijst, juist aanleiding kunnen zijn voor een koper om meer onderzoek te doen. Beide partijen kunnen dan ook rechten ontlenen aan een dergelijk formulier.
In 2024 zijn er tenminste 91 uitspraken gepubliceerd over geschillen over de onderzoeksplicht en dit terwijl lang niet alle uitspraken worden gepubliceerd. Dit geeft dan ook aan dat dit een onderwerp is waarover veel geschillen bestaan.
Conclusie
Het niet voldoen aan de onderzoeks- of mededelingsplicht kan vergaande gevolgen hebben. Het is dan ook van belang om hier goed bij stil te staan en dit vervolgens ook goed te documenteren. In de praktijk is er vaak discussie over. Als advocaat kan ik hierbij helpen. Neem voor meer informatie contact op.
