Zonder dat je er misschien bij stilstaat, sluit je eigenlijk voortdurend overeenkomsten. Heb je boodschappen gedaan, getankt, een taxi gepakt of online iets besteld? Ook dan is er sprake van een overeenkomst. De totstandkoming van een overeenkomst kent veel haken en ogen. In dit artikel licht ik daarom toe hoe een overeenkomst juridisch gezien tot stand komt.
Hoe komt een overeenkomst tot stand?
Op grond van artikel 6:217 van het Burgerlijk Wetboek komt een overeenkomst tot stand door middel van een aanbod en de aanvaarding daarvan. Hiervoor is dus ‘wilsovereenstemming’ vereist. Dit is de wederzijdse bereidheid van partijen om een bepaalde overeenkomst te sluiten. Voor het ontstaan van de overeenkomst is echter niet alleen de wil van beide partijen vereist, maar ook een daartoe strekkende verklaring. Namelijk, het aanbod en de aanvaarding ervan.
Een overeenkomst is vormvrij en kan dus schriftelijk of mondeling worden gesloten. Voor mondelinge overeenkomsten bestaat echter wel een groter risico ten aanzien van de bewijslast bij eventuele geschillen. Het is dan ook verstandig om mondelinge afspraken vervolgens schriftelijk aan de wederpartij te bevestigen. Dit wordt in de praktijk vaak vergeten of nagelaten, maar kan later een hoop gedoe besparen.
In sommige gevallen kan een overeenkomst op grond van de wet niet mondeling worden gesloten, maar moet dit per sé schriftelijk gebeuren. Dit wordt het ‘schriftelijkheidsvereiste’ genoemd. Een voorbeeld hiervan is de koop van een woning door een particulier.
Wat is een aanbod?
Een aanbod is een mondelinge of schriftelijke verklaring of voorstel om tot een overeenkomst te komen. Er zijn verschillende soorten aanbiedingen, welke ik onderstaand toelicht. Namelijk:
- Herroepelijk
- Onherroepelijk
- Vrijblijvend
Herroepelijk
De hoofdregel is dat een aanbod kan worden herroepen tot aan het moment van aanvaarding door de andere partij, tenzij voor de aanvaarding een termijn is gesteld. Door herroeping vervalt het aanbod. Zodra het aanbod is vervallen, leidt een eventuele aanvaarding niet meer tot een overeenkomst.
Onherroepelijk
Bij een onherroepelijk aanbod mag de aanbieder het aanbod niet herroepen. Meestal blijkt uit het aanbod zelf of dit al dan niet onherroepelijk is.
Vrijblijvend
Als een aanbod vrijblijvend is, kan de aanbieder het aanbod meteen na aanvaarding door de andere partij nog herroepen. Meestal blijkt uit het aanbod zelf of dit al dan niet vrijblijvend is.
Intrekken van aanbod
Naast herroepen, is het in beginsel ook mogelijk om een aanbod in te trekken. Intrekking is alleen mogelijk als de intrekking de andere partij eerder dan of gelijktijdig met het aanbod bereikt.
Uitnodiging om in onderhandeling te treden of om een aanbod te doen
Een aanbod dient te worden onderscheiden van een uitnodiging om in onderhandeling te treden of een uitnodiging om een aanbod te doen. Een aanbod moet ‘bepaalbaar’ zijn en is pas geldig als het alle essentiële elementen (‘kernbedingen’) bevat. Wat daar precies onder moet worden verstaan, verschilt per overeenkomst en is vaak onderwerp van geschil. Bij een koopovereenkomst zullen dat in beginsel het voorwerp en de prijs ervan zijn, maar dat is niet altijd het geval. Zo kan een aanbod waaruit niet blijkt op welke bankrekening moet worden betaald, toch geldig zijn. Onderstaand een aantal voorbeelden:
Voorbeeld 1: Een flyer waarin cosmeticaproducten tegen een bepaalde prijs worden aangeboden, is in principe een aanbod.
Voorbeeld 2: Een advertentie waarin een woning tegen een bepaalde prijs wordt aangeboden, is in beginsel géén aanbod. Voor een dergelijke transactie zijn namelijk bijkomende voorwaarden van belang, zoals de leveringstermijn of voorbehouden.
Voorbeeld 3: Een advertentie op Marktplaats geldt in principe ook niet als een aanbod, maar als een uitnodiging om in onderhandeling te treden. Dit is een andere situatie dan wanneer je op marktplaats een bod uitbrengt op een product, dan is er in principe wel sprake van een aanbod.
Hoe werkt aanvaarding?
Net als een aanbod, is een aanvaarding een (tot de aanbieder gerichte) mondelinge of schriftelijke wilsverklaring.
In principe moet de aanvaarding overeenstemmen met het aanbod. Een aanvaarding die van het aanbod afwijkt, geldt als een nieuw aanbod en als een afwijzing van het oorspronkelijke aanbod, tenzij de aanvaarding slechts op ondergeschikte punten afwijkt. In dat geval moet de aanbieder direct bezwaar maken tegen de verschillen, anders komt de overeenkomst met de wijzigingen tot stand.
Bij een mondeling aanbod geldt, dat dit aanbod vervalt wanneer het niet onmiddellijk wordt aanvaard. Een schriftelijk aanbod vervalt wanneer het niet binnen een redelijke tijd wordt aanvaard. Al kan ondanks een te late aanvaarding alsnog een overeenkomst tot stand komen, als de aanbieder dit direct aan de wederpartij mededeelt.
Wat is een wilsverklaring?
Zoals toegelicht, is voor de totstandkoming van een overeenkomst wilsovereenstemming van partijen vereist. Partijen dienen deze wil ook aan elkaar kenbaar te maken door middel van een zogeheten wilsverklaring (het aanbod of de aanvaarding ervan).
Het kan echter gebeuren dat de verklaring van de ene partij door de andere partij anders wordt opgevat dan de verklarende partij heeft bedoeld. Als de aanbieder bijvoorbeeld als grap zou zeggen dat zeggen dat iemand zijn/haar huis mag kopen voor een € 50,- en de andere partij dit zou accepteren, dan kan juridisch gezien niet van een aanbod worden gesproken. Er was immers duidelijk dat dit niet de wil (bedoeling) van de aanbieder was om de woning daadwerkelijk voor € 50,- te verkopen. Als de andere partij de verklaring in de gegeven omstandigheden echter redelijkerwijze wél zo mocht opvatten, dan kan de partij die de verklaring heeft afgelegd geen beroep doen op het ontbreken van zijn wil. Voor de beoordeling of er sprake is van een overeenkomst tussen partijen, ligt het eraan wat partijen over en weer hebben verklaard en uit elkaars gedragingen hebben afgeleid (en hebben mogen afleiden).
Wat is een wilsgebrek?
Een wilsgebrek is het gebrekkig tot stand komen van de wil tot het sluiten van een overeenkomst. Een rechtshandeling (zoals in dit geval het aanbod of de aanvaarding ervan) is vernietigbaar wanneer deze door een wilsgebrek tot stand is gekomen. Volgens de wet zijn er vier wilsgebreken:
- dwaling;
- bedreiging;
- bedrog; en
- misbruik van omstandigheden.
Hier ga ik binnenkort in een nieuw artikel nader op in.
Verwante artikelen
Als je wilt weten hoe ontbinding werkt of hoe een huurovereenkomst kan worden beëindigd van een woning, een 230a-bedrijfsruimte (kantoor of loods) of een 290-bedrijfsruimte (winkelruimte, horeca of ambachtsbedrijf), heb ik hier in de tekst links opgenomen naar eerdere artikels over de betreffende onderwerpen.
Conclusie
Al met al spelen er meer elementen bij de totstandkoming van een overeenkomst dan je misschien aanvankelijk zou denken. Het is dan ook goed om hier vooraf bij stil te staan en bij twijfel of bij geschillen tijdig juridisch advies in te winnen. Neem vandaag nog contact op en ontdek hoe ik je hierbij kan helpen.
